سرمایه گذاری غیر متمرکز یا DeFi چیست؟
تعریف DeFi:
اصطلاح Decentralized Finance (سرمایه گذاری غیر متمرکز) – به اختصار DeFi – به مجموعه‌ی گسترده‌ای از خدمات مالی بر روی شبکه‌های بلاکچین عمومی، بویژه اتریوم (Ethereum)، گفته می‌شود. برای اینکه بدانید DeFi چیست و با مزایا و معایب آن آشنا شوید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
بطور کلی شما با استفاده از DeFi می‌توانید اکثر کارهایی را که یک بانک یا موسسه‌ی مالی انجام می‌دهد، بر روی شبکه بلاکچین، انجام دهید؛ خدمات و فعالیت‌هایی نظیر کسب بهره (سود)، دریافت و اعطای وام، خرید بیمه، دادوستد مشتقات، معامله دارایی‌ها و غیره با استفاده از DeFi، با سرعت بسیار بیشتر، بدون نیاز به کاغذ بازی و حضور واسطه (بانک/موسسه مالی)، بر روی شبکه‌ی بلاکچین قابل انجام است.
عموما DeFi خصوصیاتی مشابه ارزهای دیجیتال دارد؛ جهانی (global) است، در دسترس همگان قرار دارد، بر اساس نام مستعار است (pseudonymous) و بصورت نظیر-به-نظیر (peer-to-peer) کار می‌کند، یعنی فرآیند بصورت مستقیم بین دو نفر انجام می‌گیرد و توسط یک سیستم متمرکز هدایت نمی‌شود.
نحوه عملکرد DeFi:
سرمایه گذاری غیر متمرکز یا DeFi، همانند ارزهای دیجیتال، از تکنولوژی شبکه‌های بلاکچین استفاده می‌کند. شبکه‌ی بلاکچین، یک پایگاه داده یا در اصطلاح “دفتر کل” تضمین شده و توزیع شده است و اپلیکیشن‌هایی که dApp نام دارند، وظیفه انجام دادن تراکنش‌های مالی و گرداندن شبکه بلاکچین را بر عهده دارند. در این شبکه تراکنش‌های مالی در بلوک‌ها (Blocks) ذخیره شده و این بلوک‌ها توسط کاربرهای دیگری در شبکه، تایید می‌شوند.
اگر تایید کنندگان (verifiers) با یک تراکنش مالی موافق باشند، بلوک موردنظر بسته شده و رمزنگاری می‌شود و بلوک دیگری شکل می‌گیرد که اطلاعاتی مربوط به بلوک قبلی را در داخل خود دارد. به این ترتیب بلوک‌ها با استفاده از اطلاعاتی که از بلوک قبلی در خود دارند، به یکدیگر زنجیر (لینک) می‌شوند و شبکه‌ی “زنجیره بلوک” (Blockchain) بوجود می‌آید. تغییر در اطلاعات موجود در یک بلوک، باعث تغییر در بلوک‌های بعدی خواهد شد؛ بنابراین، هیچ راهی برای تغییر دادن یک بلاکچین (زنجیره بلوک) وجود ندارد. این مفهوم، در کنار دیگر پروتکل‌های امنیتی، خصوصیت امن و تضمین شده‌ی بلاکچین را ایجاد می‌کند.
DeFi از بنیان‌هایی که ارز دیجیتال بر آن‌ها استوار است، استفاده کرده و بر بستر آن گسترش یافته است تا جایگزینی برای بازارهای مالی متمرکز (نظیر وال استریت آمریکا)، بدون نیاز به هزینه‌های گزاف چرخاندن این بازارها، ایجاد کند. این سازوکار، امکان ایجاد یک بازار مالی آزادتر، در دسترس‌تر و عادلانه‌تری را فراهم می‌کند که هر فرد، تنها با اتصال به اینترنت، می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد.
دستاوردهای مالی DeFi چیست؟
تراکنش‌های مالی نظیر-به-نظیر (peer-to-peer) یکی از بنیادهای اصلی است که ساختار DeFi بر آن استوار است. یک تراکنش مالی P2P (نظیر-به-نظیر) به معامله‌ای گفته می‌شود که دو نفر بدون نیاز به واسطه (موسسه‌ی مالی متمرکز/بانک)، کالا یا خدماتی را در مقابل دریافت ارز دیجیتال، با یکدیگر دادوستد کنند. برای درک بهتر این مفهوم، پروسه‌ی دریافت وام از یک موسسه مالی متمرکز را درنظر بگیرید؛ برای این کار ابتدا باید به یک بانک مراجعه کنید و فرم‌های مربوطه را پر کنید. در صورتیکه شرایط شما پذیرفته شود، وام به شما تعلق می‌گیرد و شما باید سود و هزینه‌ی خدمات را پرداخت کنید.
بطور معمول، کاربران برای استفاده از خدمات DeFi از dAppها استفاده می‌کنند که درحال حاضر، اکثریت آن‌ها بر روی شبکه‌ی بلاکچین Ethereunm فعال هستند. برخلاف یک بانک یا موسسه‌ی مالی سنتی، نیازی به پر کردن فرم‌های درخواست و یا افتتاح حساب در این اپلیکیشن‌ها، وجود ندارد.
در ساختار DeFi، شما از اپلیکیشن مخصوص بازارهای مالی غیر متمرکز یا dApp استفاده می‌کنید تا جزئیات وام مورد نیاز خود را ثبت کنید؛ سپس یک الگوریتم، فرد یا افرادی (Peers) را، با توجه به نیازتان، به شما معرفی می‌کند. پس از آن شما با شرایط یکی از وام دهندگان موافقت کرده و تسهیلات مورد نیاز خود را دریافت می‌کنید. این بدان معنی نیست که استفاده از این خدمات بر بستر DeFi هیچ هزینه‌ای در قالب بهای خدمات یا سود وام ندارد؛ بلکه با هزینه و صرف زمان کمتر، گزینه‌های بسیار بیشتری در سراسر دنیا برای دریافت وام در اختیار شما قرار خواهد داشت.
در نهایت تراکنش یا معامله‌ی انجام شده در بلاکچین ثبت می‌شود و پس از تایید آن توسط مکانیزم consensus (توافق عمومی)، شما مبلغ مورد نیاز خود را در قالب وام، دریافت خواهید کرد. پس از آن، وام دهنده می‌تواند اقساط خود را در زمان‌های توافق شده، از شما دریافت کند. زمانیکه شما اقساط خود را از طریق dApp پرداخت می‌کنید، فرآیندی مشابه فرآیند بالا در شبکه بلاکچین انجام می‌شود و اقساط به حساب وام دهنده انتقال می‌یابد.
پول رایج ساختار DeFi:
ساختار DeFi به گونه‌ای طراحی شده که از رمزارزها به عنوان واحد پول رایج، استفاده می‌کند. این تکنولوژی همچنان در حال توسعه است و دقیقا نمی‌توان شرح داد که ارزهای دیجیتال موجود، چگونه در این ساختار مورد استفاده قرار می‌گیرند. سازوکار DeFi پیرامون ارزهای دیجیتال تثبیت شده، شکل گرفته است؛ رمزارزهایی را می‌توان تثبیت شده درنظر گرفت که توسط یک موجودیت مستحکم نظیر دلار آمریکا، پشتیبانی می‌شوند.
به عنوان مثال ممکن است این سوال مطرح شود که: “آیا بیتکوین یک سرمایه گذاری غیر متمرکز یا Decentralized Finance است؟” در پاسخ به این سوال باید گفت که بیتکوین یک رمزارز است و DeFi به گونه‌ای طراحی شده که از رمزارزهایی نظیر بیتکوین در اکوسیستم خود استفاده کند؛ پس می‌توان گفت که بیتکوین DeFi نیست، بلکه بخشی از این سازوکار است.
سازوکار مالی DeFi چه مزیت‌هایی دارد؟
ساختاری باز و در دسترس دارد: نیازی نیست که برای استفاده از خدمات DeFi فرم درخواست پر کنید و یا حساب خاصی باز کنید؛ شما تنها با ایجاد یک کیف پول دیجیتال، به این بستر دسترسی خواهید داشت.
بر اساس نام مستعار است: برای دسترسی به این ساختار، نیازی به ارائه‌ی نام، ایمیل و یا هیچ اطلاعات شخصی دیگری ندارید.
انعطاف‌پذیر است: شما می‌توانید دارایی‌های خود را در هر زمان، به هر جایی که می‌خواهید منتقل کنید و برای این‌کار نیازی به کسب اجازه، صرف زمان برای انجام نقل و انتقالات زمانبر و پرداخت هزینه‌های زیاد، ندارید.
بسیار سریع است: نرخ بهره و جایزه‌ها (میزان سود سرمایه‌گذاری) با سرعت زیاد و بطور مداوم به‌روز می‌شود (هر 15 ثانیه یکبار) و به میزان قابل توجهی نسبت به ساختارهای سنتی (مانند وال استریت) بیشتر است.
شفاف است: هر کسی که در این ساختار مشارکت دارد، می‌تواند تمام معاملات و تراکنش‌ها را مشاهده کند. شرکت‌های خصوصی بندرت دارای این میزان از شفافیت هستند.
جنبه‌های منفی DeFi:
- نوسان نرخ معاملات بر روی شبکه‌ی بلاکچین Ethereum به گونه‌ای است که ممکن است دادوستد فعال بر روی این شبکه، پر هزینه شود.
- بسته به روش و اپلیکیشنی (dApp) که از آن استفاده می‌کنید، سرمایه گذاری شما ممکن است نوسانات زیادی را تجربه کند. به هرحال این یک تکنولوژی جدید است.
- باید درنظر داشته باشید که تاریخچه‌ی معاملات خود را برای مسائل مالیاتی، ذخیره کنید؛ هر منطقه یا کشوری، قوانین و آئین‌نامه‌های متفاوتی دارد.
اکوسیستم DeFi هنوز در گام‌های ابتدایی توسعه است، بنابراین همچنان با مشکلاتی نظیر حوادث زیرساختی غیرقابل پیش‌بینی، هک و کلاهبرداری دست و پنجه نرم می‌کند. در حال حاضر قوانین حاکم بر این ساختار، بر اساس حوزه‌های قضایی مجزا از هم که هرکدام قوانین و مقررات مختص به خود را دارند، تدوین شده است. ماهیت جهانی و خارج از مرزهای جغرافیاییِ معاملات و تراکنش‌های فعال بر بستر DeFi، سوالاتی را در این زمینه مطرح می‌کند؛ به عنوان مثال، “چه کسی مسئول رسیدگی به جرایم مالی است که در آنسوی مرزهای جغرافیایی و بر بستر پروتکل‌ها و dAppها اتفاق می‌افتد؟” یا “چه کسی مقررات حاکم بر سازوکار DeFi را اجرا می‌کند و این مقررات به چه صورت اعمال می‌شوند؟”
همچنین نگرانی‌های دیگری نظیر میزان ثبات سیستم، میزان انرژی مورد نیاز، ردپای انتشار کربن (carbon footprint)، به‌روز رسانی و نگهداری از سیستم و خرابی‌های سخت‌افزاری را نیز باید به این لیست اضافه کرد. درحال حاضر به سوال‌های زیادی باید پاسخ داده شود تا DeFi به بستری امن برای دادوستد و سرمایه گذاری مالی، تبدیل شود.
چه خدماتی بر بستر DeFi در دسترس است؟
در زیر، نمونه‌هایی از خدمات و معاملاتی که در ساختار DeFi قابل انجام است، لیست شده‌اند:
اعطای وام (Lending): می‌توانید ارزهای دیجیتال خود را به دیگران وام (قرض) دهید و بجای سود ماهانه، در هر دقیقه سود و جایزه دریافت کنید.
دریافت تهسیلات: بلافاصله و بدون پر کردن فرم درخواست و طی کردن پروسه‌های زمانبر، وام دریافت کنید. هیچ بانک یا موسسه مالی سنتی‌ای، چنین تسهیلات مالی کوتاه-مدتی که با عنوان “flash-loans” شناخته می‌شود را ارائه نمی‌دهد.
معامله (Trading): شما می‌توانید دارایی‌های دیجیتال مشخصی را بصورت مستقیم و نظیر-به-نظیر (peer-to-peer) معامله کنید؛ این قابلیت مشابه خرید و فروش سهام بدون نیاز به کارگذاریهای بورسی است.
برای آینده پس‌انداز کنید: بخشی از ارزهای دیجیتال خود را در حساب‌های پس‌انداز (جایگزین) ذخیره کنید و نرخ سود بیشتری نسبت به بانک‌های سنتی دریافت کنید.
خرید مشتقات (buying derivatives): بر روی دارایی‌های دیجیتال، سرمایه گذاری بلند یا کوتاه مدت انجام دهید. این حالت را می‌توان معادل مشارکت در بازار بورس یا خرید قراردادهای آتی (future contracts)، در بازار ارزهای دیجیتال درنظر گرفت.
مجموع دارایی‌های قفل شده یا TVL:
مجموع دارایی‌های قفل شده (Total Value Locked) – به اختصار TVL – به مجموع ارزهای دیجیتالی گفته می‌شود که بر روی بستر DeFi، در قالب فعالیت‌های مالی نظیر Staking، وام‌های پرداخت شده، استخرهای (pools) پس‌انداز/سرمایه گذاری و غیره، بلوکه شده است. همچنین بیانگر مجموع مقدار رمزارزهایی نظیر بیتکوین یا اتریوم است که برای فعالیت‌های اقتصادی استفاده می‌شوند.
درنهایت باید به این موضوع اشاره کنم که سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، فرآیندی پر ریسک و نیازمند دانش و تخصص کافی است؛ بنابراین توصیه نمی‌شود که تنها با تکیه بر مطالعه‌ی چند مقاله‌ی مختصر و بدون مشاوره با افراد متخصص، گام در این عرصه بگذارید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره حضوری یا آنلاین، به صفحه‌ی مشاوره وبسایت سپهر پارسا، مراجعه کنید.