معرفی Staking
Staking چیست؟
استِیکینگ (Staking) گزینه‌ای است که پیش روی دارندگان رمزارز وجود دارد، تا بدون فروختن ارزهای دیجیتال خود، با استفاده از آن‌ها درآمد غیرفعال (passive income) کسب کنند. برای درک ملموس‌تر Staking، یک حساب پس‌انداز بانکی با سود بالا را در نظر بگیرید؛ زمانیکه شما پول خود را در یک حساب پس‌انداز مدت دار قرار می‌دهید، بانک بطور معمول از آن پول برای اعطای وام به دیگران استفاده می‌کند و شما در عوضِ پولی که در حساب‌تان بلوکه شده، درصدی از سود وام‌های پرداختی را دریافت می‌کنید؛ اگرچه که این درصد سود، بسیار ناچیز است.
به عبارت ساده‌تر، Staking را میتوان راه‌کار جایگزین استخراج رمزارز، با صرف منابع سیستم و زمان کمتر، معرفی کرد. در استیکینگ، بخشی از رمزارزهای موجود در کیف پول دیجیتال، برای پشتیبانی از امنیت و عملکرد شبکه‌ی بلاکچین (Blockchain)، بلوکه می‌شود؛ یعنی Staking فرآیند بلوکه کردن ارز دیجیتال، برای دریافت سود/جایزه است.
برای درک بهتر Staking، ابتدا باید با نحوه عملکرد Proof of Stake (اثبات سهام) – به اختصار PoS – آشنا شوید. PoS یک مکانیزم “توافق عام” (consensus) است که به شبکه‌های بلاکچین اجازه می‌دهد که همزمان با مصرف انرژی بصورت کارآمد، با حفظ خاصیت “غیرمتمرکز بودن” در سطح قابل قبول (حداقل در تئوری)، فعالیت کنند.
Proof of Stake چیست؟
اگر نحوه‌ی عملکرد بیتکوین (Bitcoin) را بدانید، احتمالا با مفهوم Proof of Work – به اختصار PoW – آشنا هستید. PoW مکانیزمی است که به معاملات (Transactions) اجازه می‌دهد تا در یک بلوک گردآوری شوند؛ سپس این بلوک‌ها به هم لینک می‌شوند تا شبکه بلاکچین را تشکیل دهند. به عبارتی استخراج کنندگان (miners) بیتکوین، برای حل یک مسئله ریاضی بسیار پیچیده باهم رقابت می‌کنند و هر ماینری که زودتر آن را حل کند، امتیاز اضافه کردن بلوک بعدی به بلاکچین را بدست می‌آورد.
باوجود اینکه PoW یک مکانیزم بسیار قدرتمند بصورت غیرمتمرکز است، اشکالی که وجود دارد تعداد زیاد محاسبات رندم است؛ حل کردن این مسئله‌ها توسط ماینرها، کاربرد دیگری غیر از امن نگاه داشتن شبکه ندارند. این سوال مطرح می‌شود که آیا راهی برای حفظ کردن قراردادهای غیرمتمرکز، بدون نیاز به این حجم بالای محاسبات وجود دارد؟
ایده‌ی اصلی مکانیزم PoS این است که مشارکت کنندگان می‌توانند بخشی از کوین‌ها (بر اساس تعریف Stake) خود را قفل کنند و در فواصل خاص، پروتکل حق ثبت بلوک بعدی را بصورت تصادفی، به یکی از آن‌ها می‌دهد. معمولا احتمال انتخاب شدن با میزان کوین‌های بلوکه شده متناسب است؛ هرچه رمزارز بیشتری ذخیره شده باشد، شانس انتخاب شدن بیشتر است.
بر خلاف مکانیزم PoW که ایجاد بلوک جدید به توانایی شرکت کنندگان در حل کردن مسائل پیچیده (hash challenges) مرتبط است؛ در مکانیزم PoS میزان شانس تشکیل بلوک جدید، با توجه به تعداد کوین‌های استیک شده (Staking coins) تعیین می‌شود.
Staking چگونه عمل می‌کند؟
فرآیند Staking تنها از طریق مکانیزم PoS امکان‌پذیر است. این روشی است که توسط شبکه‌های بلاکچین مشخصی به کار می‌رود تا با استفاده از آن، مشارکت کنندگان درست کار و صادق را انتخاب کرده تا بلوک‌های جدید دیتا که به شبکه افزوده شده‌اند را تایید کنند.
از آنجا که این مکانیزم، مشارکت کنندگان در شبکه که با عناوین استیکرها (Staker) یا تایید کنندگان (Validators) شناخته می‌شوند، را وادار به خرید و بلوکه کردن حجم مشخصی از توکن‌ها می‌کند؛ تمایل برای دغل بازی در شبکه را کاهش می‌دهد. اگر شبکه‌ی بلاکچین به واسطه فعالیت‌های مخرب، فاسد شود؛ توکن بومی‌ای که با آن شبکه در ارتباط است، دچار سقوط شدید ارزش می‌شود، و افرادی که در شبکه خرابکاری کرده‌اند، پول از دست خواهند داد.
با توجه به تعاریف بالا، کوین‌های استیک شده (staked coins)، به عنوان تضمینی از سوی validatorها عمل می‌کند تا اطمینان حاصل شود که شرکت کنندگان بصورت صادقانه و به صلاح شبکه فعالیت می‌کنند. در ازای تعهد استیکرها به شبکه، جایزه‌ای در قالب رمزارز بومی شبکه بلاکچین به آن‌ها اختصاص داده می‌شود. هرچه میزان سرمایه‌ی استیک شده بیشتر باشد، شانس ثبت بلوک جدید و دریافت جایزه نیز بیشتر می‌شود؛ همچنین میزان کوین‌های بلوکه شده، شرکت کننده را به فعالیت صادقانه بیشتر تشویق می‌کند.
معرفی مفهوم Staking Pool (استخر استیکینگ):
لزومی وجود ندارد که کوین‌های استیک شده، صرفا متعلق به یک نفر باشد؛ در بیشتر مواقع، تایید کنندگان (Validators) یک Staking Pool راه‌اندازی کرده و دیگر صاحبان رمزارز را به stake کردن کوین‌های خود در این استخر (Pool) تشویق می‌کنند، تا به نمایندگی از آن‌ها فرآیند استیکینگ را انجام دهند. با تشکیل Staking Poolها، برخی موانع از سر راه برداشته می‌شود و افراد بیشتری می‌توانند در فرآیند Staking مشارکت کنند.
راه‌اندازی و نگهداری از یک Staking Pool، نیاز به وقت زیاد و تخصص و تجربه دارد. معمولا استخرهای استیکینگ، در شبکه‌هایی که شرایط سختی (چه از نظر فنی و چه از نظر مالی) برای ورود به آن‌ها وجود دارد، کاربردی‌تر و موثرتر هستند. بنابراین بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات Staking Pool، بخشی از جایزه‌ای که بین شرکت کنندگان تقسیم می‌شود را در قالب هزینه‌ی خدمات، کسر می‌کنند.
علاوه بر این‌ها، Staking Poolها انعطاف بیشتری را برای افراد علاقه‌مند به استیکینگ فراهم می‌کنند. بطور معمول، کوین‌های استیک شده باید برای مدت زمان مشخصی که توسط پروتکل تعیین می‌شود، بلوکه شوند و همچنین در بیشتر مواقع، یک حداقل حجم قابل توجه از رمزارز برای ورود به فرآیند Staking وجود دارد تا انگیزه‌ی فعالیت‌های مخرب از سوی شرکت کنندگان را کاهش دهد. اما اکثریت Staking Poolها، حجم سرمایه اولیه‌ی کمی را طلب می‌کنند و همچنین بازه زمانی اضافه‌ای برای خارج کردن سرمایه در نظر نمی‌گیرند.
با توجه به موارد فوق، برای کاربران جدیدی که به Staking علاقه دارند؛ حالت ایده‌آل اینست که بجای staking بصورت فردی، به یک Staking Pool بپیوندند.
کدام رمزارزها را میتوان Stake کرد؟
همانطور که پیش از این گفته شد، فرآیند استیکینگ را با استفاده از رمزارزهایی میتوان انجام داد که به شبکه‌های بلاکچینی متصل باشند که از مکانیزم PoS استفاده می‌کنند. قابل توجه‌ترین رمزارزهایی که میتوان استیک کرد، عبارتند از:
- (ETH) Ethereum
- (ADA) Cardano
- (SOL) Solana
- (LUNA) Luna
- (AVAX) Avalanche
- (DOT) PolKadot
درحال حاضر Ethereum در شرایط ویژه‌ای قرار دارد، چراکه هم میتوان این رمزارز را “استخراج” (mine) و هم “Stake” کرد. دومین رمزارز بزرگ بر اساس ارزش بازار، درحال تغییر مکانیزم از PoW به PoS است؛ این بدین معنی است که هر دو پروسه‌ی اعتبار سنجی (Validation process) بطور همزمان در این شبکه کار می‌کنند. با این وجود، استخراج اتریوم به تدریج و درنهایت حذف خواهد شد، چراکه روش Staking که از نظر مصرف انرژی کارآمدتر است، جای mining در این شبکه را خواهد گرفت.
چگونه فرآیند Staking را شروع کنید؟
برای شروع استیکینگ، ابتدا لازم است که دارایی‌های دیجیتالی (رمزارزهایی) که قابل استیک شدن هستند را بخرید. در گام بعدی باید این دارایی را از حساب صرافی یا اپلیکیشنی که در آن خرید را انجام داده‌اید، به یک حساب که Staking را پشتیبانی می‌کند، منتقل کنید. بسیاری از صرافی‌های بزرگ مانند Binance ،Coinbase و Kraken، خدمات مربوط به استیکینگ را بر روی پلتفرم خود ارائه می‌دهند، که راه در دسترس و راحتی برای کسب درآمد غیرفعال از کوین‌ها است.
اگر دنبال راهی برای کسب درآمد حداکثری از طریق Staking هستید، پلتفرم‌هایی وجود دارند که در یافتن بالاترین سود برای دارایی‌های دیجیتالی شما، متخصص‌اند. نمونه‌هایی از این پلتفرم‌ها که استیکینگ را بصورت یک سرویس ارائه می‌دهند، عبارتند از:
- EverStake
- BlockDaemon
- Figment
- MyContainer
لازم به ذکر است که کوین‌هایی که در staking Pool بلوکه می‌کنید، همچنان در مالکیت شماست. شما همیشه می‌تواند سرمایه استیک شده‌ی خود را از حساب Staking خارج کنید، اما معمولا یک مدت زمان مشخص انتظار (چند روز یا چند هفته)، برای شبکه‌های بلاکچین مختلف وجود دارد.
البته که این امکان وجود دارد که شما هم به یک Validator (تایید کننده) تبدیل شوید و استخر استیکینگ خود را ایجاد و مدیریت کنید؛ البته برای موفق عمل کردن در این زمینه، به دقت و مراقبت، تخصص و تجربه و سرمایه گذاری بسیار بیشتری نیاز دارید. لازم به ذکر است که در بعضی از شبکه‌های بلاکچین خاص، پیش از اینکه بتوانید به عنوان یک validator شروع به فعالیت کنید، باید ابتدا حجم مشخصی سرمایه را در نقش وکیل/نماینده از استیکرها، جذب کنید.
خطرهای استیک کردن رمزارز:
همانطور که در تمام روش‌های سرمایه‌گذاری، خصوصا در بازار رمزارزها، خطرهایی وجود دارد؛ در روش Staking هم ریسک‌هایی وجود دارد که باید آن‌ها را درنظر بگیرید.
- ارزهای دیجیتال بسیار فرار هستند؛ به این معنی که کاهش قیمت رمزارز، ممکن است از سودی که شما در فرآیند Staking بدست می‌آورید، بیشتر باشد. این روش برای افرادی بهینه است که قصد دارند دارایی‌های دیجیتال خود را بدون درنظر گرفتن نوسان قیمت و برای مدت زمان طولانی نگه دارند.
- در مورد برخی از کوین‌ها لازم است که یک بازه زمانی حداقلی برای بلوکه شدن دارایی‌ها، رعایت شود؛ از این رو شما قادر به خارج کردن استیک خود پیش از طی شدن این بازه‌ی زمانی، نخواهید بود.
- اگر شما قصد خارج کردن داریی‌های خود از یک Staking Pool را داشته باشید، برای هر شبکه‌ی بلاکچین یک زمان انتظار مشخص وجود دارد که پیش از طی شدن این بازه‌ی زمانی، امکان خارج کردن کوین‌ها وجود ندارد.
- یک خطر هم از جانب گرداننده‌ی Staking Pool وجود دارد؛ اگر validator استخر، وظایف خود را به درستی انجام ندهد و جریمه شود، این امکان وجود دارد که شما سود/جایزه موردنظر را دریافت نکنید.
- امکان هک شدن Staking Poolها وجود دارد؛ این اتفاق باعث از دست رفتن کل سرمایه‌های استیک شده می‌شود. ار آنجا که این دارایی‌ها بیمه نمی‌شوند، در صورت هک شدن، امید چندانی به جبران خسارت وجود ندارد.
فرآیند Staking چقدر سودآور است؟
روش سرمایه‌گذاری Staking برای افرادی مناسب است که تمایل به کسب سود از سرمایه‌گذاری بلند مدت دارند و به نوسانات قیمت در کوتاه مدت، اهمیت نمی‌دهند. بنابر داده‌های موجود بر روی وبسایت Staking Rewards، متوسط سود/جایزه سالانه‌ی 261 “مجموعه دارایی‌های استیک شده” برتر، از مرز 11% فراتر می‌رود. این موضوع مهم را باید درنظر داشته باشید که میزان سود ممکن است در طول زمان تغییر کند.
میزان هزینه‌ها و تعرفه‌ها نیز بر سود حاصل از استیکینگ اثر می‌گذارد. Staking Poolها، هزینه‌هایی را بابت خدمات خود، از سود بدست آمده کسر می‌کنند که روی درصد کلی سود دریافتی تاثیر می‌گذارد. این هزینه‌ها از یک استخر به استخر دیگر یا از یک بلاکچین به بلاکچین دیگر، بسیار متفاوت هستند. برای دریافت حداکثر سود از این فرآیند، بهتر است که یک Staking Pool با کمیسیون‌های کم و سابقه‌ای امیدوار کننده در ثبت بلوک‌های جدید به شبکه را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید. سابقه‌ی امیدوار کننده و خوب یک استخر، ریسک جریمه یا معلق شدن آن را به حداقل می‌رساند.
مکانیزم Proof of Stake و روش سرمایه‌گذاری Staking، مسیرهای بیشتری را برای مشارکت افراد در شبکه‌های بلاکچین فراهم می‌کند. staking روشی ساده برای کسب درآمد غیرفعال از طریق نگهداری کوین‌های دیجیتال است؛ همینطور که سرمایه‌گذاری به روش استیکینگ، هر روز و بصورت فزآینده آسان‌تر می‌شود، موانع ورود به اکوسیستم بلاکچین هم مدام در حال کمتر شدن هستند.
برای آشنایی بیشتر با مفاهیم بازارهای مالی دیجیتال به صفحه‌ی مقالات و فروشگاه وبسایت سپهر پارسا، سر بزنید؛ در این بخش‌ها مجموعه‌ای از دوره‌های آموزشی مقدماتی و پیشرفته، در قالب ویدیو، وبینار و مقاله، توسط سپهر پارسا، متخصص و مشاور بازارهای مالی دیجیتال برای شما گردآوری شده است.